O Polsce z perspektywy XVII wieku w proroczych wizjach Wojciecha Dembołęckiego

Main Article Content

Radosław Sztyber

Abstrakt

Poland from the perspective of the 18th century in the prophetic visions of Wojciech Dembołęcki

 

The article is an attempt of presenting creative works of priest Wojciech Dembołęcki in the context of various canons of perceiving a written text (defined according to different criteria and rules) - from the genological and thematic perspective. Many previous propositions of classification are of course correct. However, numerous were not made or did not take some essential findings into account. The most important finding states that the 17th-century priest should not be perceived only as a blind apologist of the Polish nation but more as a critic of the gentry’s sarmatism. Thus, the author of Wywód loses the title of an ideologist and an uncritical praiser of the privileged part of the society which was ascribed to him for years. Instead, he acquires a new title of a sarcastic judge or a scoffer who condemns the mentality of his overconfident compatriots.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Sztyber, Radosław. 2014. „O Polsce Z Perspektywy XVII Wieku W Proroczych Wizjach Wojciecha Dembołęckiego”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica 1 (1):15-30. https://studiapoetica.up.krakow.pl/article/view/1342.
Dział
Kontynuacje i rewizje
Biogram autora

Radosław Sztyber

pracownik Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego. W swoich poszukiwaniach koncentruje się na literaturze staropolskiej, zwłaszcza wieku XVII. Wydał i skomentował blisko dziesięć pisanych zabytków barokowych, w tym kontrowersyjny Wywód jedynowłasnego państwa świata Wojciecha Dembołęckiego. Obecnie bada grupę druków ulotnych dotyczących kampanii chocimskiej z 1621 roku. Autor sześciu monografii książkowych i kilkudziesięciu szkiców.

Bibliografia

Adalberg S., Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, Warszawa 1889–1894.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bauer M., Z dziejów batalistyki polskiej. Studia nad pamiętnikami wojennymi z XVII w., Kraków 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bentkowski F., Historia literatury polskiej, t. 1, Warszawa–Wilno 1814.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Biblia Tysiąclecia: Pismo święte Starego i Nowego Testamentu, wyd. 3, Warszawa 1980.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Borek P., Przewagi elearów polskich, co ich niegdy lisowczykami zwano [recenzja], „Barok” 2006, z. 2 (26).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Buchwald-Pelcowa P., „Imiona nasze wiek wiekowi podawać będzie...” Kilka kartek z dziejów sławy wojny chocimskiej 1621 roku, [w:] Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staropolskiej, red. W. Pawlak, M. Piskała, Warszawa 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bystroń J. S., Megalomania narodowa, [w:] Jan Stanisław Bystroń. Tematy, które mi
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Cieślak S., O tym, że najdawniejsze jest Królestwo Polskie, a język słowieński pierwotnym językiem świata, „Lignum Vitae” 2007, nr 8.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Dzieduszycki M., Krótki rys dziejów i spraw lisowczyków. Część trzecia, „Biblioteka Naukowego Zakładu im. Ossolińskich” 1844, t. 10.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Filozofia w kulturach krajów słowiańskich, red. A. L Zachariasz i Z. Stachowski, Rzeszów 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Flawiusz J., Dawne dzieje Izraela, tłum. Z. Kubiak, J. Radożycki, wstęp E. Dąbrowski, W. Malej, komentarzem opatrzył J. Radożycki, Warszawa 2001.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gołębiowski Ł., O dziejopisach polskich, ich duchu, zaletach i wadach, Warszawa 1826.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gruchała J. S., Zmarnowany talent – Andrzej Krzycki, [w:] Pisarze staropolscy. Sylwetki, t. 1, red. S. Grzeszczuk, Warszawa 1991.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Grześkowiak R., A. Karpiński (przy współpracy K. Mrowcewicza), Wprowadzenie do lektury, [w:] Mikołaj Sęp Szarzyński. Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak, A. Karpiński przy współpracy K. Mrowcewicza, Warszawa 2001.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Janik M., Z dziejów wymowy w wieku XVII i XVIII, „Pamiętnik Literacki” 1910, R. IX.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jurewicz K., Wojciech Dębołęcki i jego „Wywód...”, „Terminus” 2007, z. 1 (16).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kochańska M., Ksiądz Wojciech Dembołęcki z Konojad, ,,Prace Literackie” 1956, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego, t. 1, S. A, nr 2.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kroczak J., „Jeśli mię wieźdźba prawdziwa uwodzi…” Prognostyki i znaki cudowne w polskiej literaturze barokowej, Wrocław 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kuran M., „Chorągiew sauromatcka w Wołoszech” Marcina Paszkowskiego jako przykład epickich nowin poświęconych batalii chocimskiej z 1621 roku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2008, t. 10.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kuran M., Marcin Paszkowski – poeta okolicznościowy i moralista z pierwszej połowy XVII wieku, Łódź 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. 1: Czasy i ludzie, Kraków 1957.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Magnuszewski W., Z dziejów elearów polskich, Poznań–Warszawa 1978.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Magnuszewski W., Zapomniane lisowianum z 1621 roku, „Archiwum Literackie” 1972, t. 16: Miscellanea staropolskie, z. 4.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Maślanka J., Literatura a dzieje bajeczne, Warszawa 1984.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III, Warszawa 1971.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone, wybór i oprac. L. Stomma, Warszawa 1980.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ogonowski Z., Filozofia i myśl społeczna XVII wieku. Część I, wybór i oprac. Z. Ogonowski, Warszawa 1979.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pelc J., Kontrreformacja, sarmatyzm a rozwój literatury polskiej, [w:] Wiek XVII – kontrreformacja – barok. Prace z historii kultury, red. J. Pelc, Wrocław 1970.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Poeci polskiego baroku, wstęp, wybór i oprac. J. Sokołowska i K. Żukowska, t. 1, Warszawa 1977.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Puzynina J., Ze staropolskich teorii pochodzenia narodu i języka polskiego (Wojciech Dembołęcki), „Poradnik Językowy” 1955, z. 10.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. Mayenowa i in., t. 8, Wrocław 1974.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. S. Bąk i in., t. 2, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Słowniku łacińsko-polskim, red. M. Plezia, t. 2, Warszawa 1962.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sztyber R., „Skądże to zbłaźnienie świata?” Wojciecha Dembołęckiego „Wywód jedynowłasnego państwa świata” (studium monograficzne i edycja krytyczna), Zielona Góra 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sztyber R., Do zoila nie-zoila, bo Gryzosława, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna, Historia Literatury” 2010, z. 5.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sztyber R., Od preludium gloryfikującego pułk po deifikację narodu. Między „Przewagami” a „Wywodem” Wojciecha Dembołęckiego, [w:] Z dziejów staropolskiego pamiętnikarstwa. Przekroje i zbliżenia, red. P. Borek, Kraków 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sztyber R., Piórem, kropidłem i szablą. Wojciecha Dembołęckiego pisarska i kapelańska przygoda z lisowczykami (1619–1623). Studia i szkice, Zielona Góra 2005.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sztyber R., Tuz, kralka, wyżnik, niżnik i inne karty... Dwa barokowe zabytki literacko-plastyczne, Zielona Góra 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sztyber R., Wojciech Dembołęcki o lisowczykach wierszem i prozą (1619–1620), Warszawa 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sztyber R., Z Lelum Polelum przez wieki w stronę rodzimej teorii etnogenetycznej z 1633 roku, „Literatura Ludowa” 2012, z. 1.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ulewicz T., Sarmacja. Zagadnienie sarmatyzmu w kulturze i literaturze polskiej, Kraków 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Wisner H., Lisowczycy, Warszawa 1995.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Wisner H., Władysław IV Waza, Wrocław 1995.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Wiszniewski M., Historii literatury polskiej, t. 7, Kraków 1847.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Wójcicki K. W., Obrazy starodawne, t. 1, Warszawa 1843.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Zawadzki K., Gazety ulotne polskie i Polski dotyczące XVI–XVIII wieku. Bibliografia, t. 1: 1514–1661, Wrocław 1977.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ziomek J., Renesans, Warszawa 1995.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##